Op 24 juli is er een eerste bijeenkomst van het projectteam van het KWF-onderzoeksproject naar routinematig DNA-onderzoek van borstkankergenen bij mannen met uitgezaaide prostaatkanker. Doel is het ontwikkelen van een nieuwe werkwijze om familieleden met een verhoogd risico op kanker op te sporen en te adviseren. In het project werkt onze afdeling samen met het Radboudumc, het Antoni van Leeuwenhoek, Oncogen en de Prostaatkankerstichting. Michiel Vlaming, die 1 juli start, voert het project uit in het kader van zijn promotieonderzoek. KWF Kankerbestrijding steunt het project met een bedrag van ruim 600.000 euro.

Tot nu toe wordt bij prostaatkanker zelden DNA-onderzoek aangevraagd. Toch wordt bij mannen met uitgezaaide prostaatkanker vaker dan verwacht een mutatie in een borstkankergen gevonden, met name in het BRCA2-gen. De uitslag van DNA-onderzoek kan van belang zijn voor familieleden die preventieve maatregelen kunnen nemen om kanker te voorkomen, tijdig op te sporen of de ziekte gerichter te behandelen. Klinisch geneticus Margreet Ausems diende bij KWF Kankerbestrijding een onderzoeksvoorstel in om een multidisciplinaire werkwijze te ontwikkelen waarbij DNA-onderzoek door het behandelteam met de patiënt met prostaatkanker wordt besproken en de uitslag in samenwerking met de klinische genetica wordt teruggekoppeld. Voor deze werkwijze (mainstreaming van genetisch onderzoek) is adequate scholing nodig van urologen, oncologen en verpleegkundig specialisten. Michiel Vlaming zal dit project de komende vier jaar uitvoeren. Hij studeerde geneeskunde in Nijmegen, liep in zijn laatste jaar meerdere coschappen bij de afdeling urologie van het Radboudumc en hoopt zich daarin uiteindelijk ook te specialiseren.

Urologen en oncologen

Het onderzoek dat Michiel Vlaming gaat doen, is vergelijkbaar met de FOCUS-projecten van Kyra Bokkers, die erop gericht zijn om bij eierstokkanker en borstkanker de aanvraag van DNA-onderzoek te laten verlopen via de gynaecologisch oncoloog, chirurg of verpleegkundig specialist. “Bij dit project gaan we urologen, oncologen en verpleegkundig specialisten trainen om zelf genetisch onderzoek te bespreken en aan te vragen bij mannen met uitgezaaide prostaatkanker”, vertelt Michiel. “Bij deze mannen willen we onderzoeken of zij een mutatie hebben in een van de volgende genen: BRCA1, BRCA2, PALB2, CHEK2 of ATM,. Is dat het geval, dan komen ook familieleden in aanmerking voor DNA-onderzoek. We hopen zo familieleden op te sporen die genetisch gezien een groot risico op kanker hebben en hen behoeden voor problemen.”

Vrouwen met een mutatie in het BRCA1- of -2-gen hebben namelijk een risico van 60 tot 80 procent om borstkanker te krijgen. Bij een mutatie in de BRCA-genen is ook het risico op eierstokkanker verhoogd. Weet je dat, dan kun je controles en eventueel preventieve operaties ondergaan aan borsten en/of de eierstokken. Vrouwen met mutaties in het CHEK2, PALB2- of ATM-gen hebben eveneens een verhoogd risico op borstkanker. Michiel: “Bij mannelijke familieleden met een BRCA2-mutatie worden PSA-bepalingen aangeraden om te controleren of er aanwijzingen zijn voor prostaatkanker.” 

Vijftien deelnemende ziekenhuizen

Naast het UMC Utrecht willen nog veel meer ziekenhuizen graag deelnemen aan de studie. Dit zijn het Radboudumc, het AvL, ErasmusMC, UMC Groningen, Canisius Wilhelmina Ziekenhuis (Nijmegen), Franciscus Ziekenhuis (Rotterdam), Catharina Ziekenhuis (Eindhoven), Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis (Tilburg), Spaarne Gasthuis (Hoofddorp), St. Antonius Ziekenhuis (Utrecht), Rijnstate Ziekenhuis (Arnhem), Isala Ziekenhuis (Zwolle) en het Tergooi Ziekenhuis (Hilversum). “We starten in Utrecht”, vertelt Michiel. “In het eerste jaar ontwikkelen we de trainingsmodule voor professionals en de vragenlijsten voor patiënten.” Voorlichtingsmateriaal voor patiënten wordt in samenspraak met de Prostaatkankerstichting en Oncogen gemaakt. In 2021 start dan de inclusie van patiënten.” Idee is dat zo’n 1.600 mannen met uitgezaaide prostaatkanker aan de studie meedoen. Vermoedelijk heeft een klein deel – circa 60 tot 120 mannen – een mutatie in een borstkankergen. Hun familieleden komen dan ook in aanmerking voor DNA-onderzoek.